pierwszą w historii kobietą uhonorowaną tytułem Członka Honorowego PTK (1932 r.). Zmarła 5 kwietnia 1936 r. w Warszawie, ale zgodnie z jej wolą została pochowana na cmentarzu katedralnym w Łowiczu. Jej pogrzeb miał charakter wielkiej manifestacji patriotycznej. Licznie uczestniczyli w nim mieszkańcy miasta i z wiosek Księstwa Łowickiego, władze miasta oraz młodzież łowickich szkół.

W związku z rocznicą śmierci Anieli Chmielińskiej, w minioną niedzielę 3 kwietnia 2016 r., łowiccy przewodnicy zorganizowali marsz patriotyczny ku czci zasłużonej dla Łowicza działaczki.

Zanim jednak wyruszono w barwnym korowodzie na cmentarz katedralny, aby na grobie Anieli Chmielińskiej złożyć kwiaty i zapalić znicze, modlono się w jej intencji w bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświeższej Maryi Panny i Św. Mikołaja w Łowiczu. Mszę świętą celebrował Ordynariusz Diecezji Łowickiej ks. bp Andrzej Franciszek Dziuba. Koncelebransami byli proboszcz parafii katedralnej ks. prałat Wiesław Skoneczny, dyrektor Archiwum Diecezjalnego i Muzeum Diecezjalnego ks. mgr lic. Stanisław Majkut oraz sekretarz biskupa ks. Andrzej Sylwanowicz.

W uroczystości wzięli udział, przedstawiciele władz samorządowych Łowicza i Powiatu Łowickiego: burmistrz Łowicza Krzysztof Jan Kaliński i Starosta Łowicki Krzysztof Figat, dyrektorzy łowickich placówek kulturalnych: Muzeum w Łowiczu Marzena Kozanecka – Zwierz i Łowickiego Ośrodka Kultury Maciej Malangiewicz, przedstawiciele stowarzyszeń i szkół łowickich, przewodnicy i członkowie łowickiego PTTK oraz twórcy i zespoły ludowe.

„Choć Aniela Chmielińska urodziła się w Pułtusku, a po ślubie wraz z mężem Janem zamieszkała w Ciechanowie, a potem w Płocku, to okolice Łowicza umiłowała nade wszystkie inne okolice kraju. Z miastem nad Bzurą związała się w 1906 roku, gdzie przez trzydzieści lat realizowała się m.in. jako działaczka społeczna i oświatowa. To z jej inicjatywy w 1908 roku w Łowiczu powstał oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, zaś dwa lata później Muzeum Ziemi Łowickiej PTK.

Jej miłość do okolic Łowicza i samego miasta przejawiała się fascynacją do folkloru łowickiego i kultury Księżaków, które upowszechniała na różne sposoby. Gromadzenie dokumentacji historycznej i zbiorów etnograficznych, a także upowszechnianie na szeroką skalę folkloru zrodził pomysł na kilkanaście wystaw etnograficznych. Te z kolei dały początek Muzeum Etnograficznemu Ziemi Łowickiej. Dziś jego zbiory oglądać możemy w dziale o tej samej nazwie w lokalnym muzeum na Starym Rynku.

O folklorze łowickim pisał m.in. prestiżowy magazyn podróżniczy „National Geographic”,dzięki któremu łowickie rozsławione zostało na całym świecie. Zainteresowanie folklorem łowickim przez „National Geographic”, wzbudził jednak wcześniej cykl artykułów poświęcony tematyce społecznej i etnograficznej, właśnie autorstwa Anieli Chmielińskiej.” – mówił przewodnik PTTK Zdzisław Kryściak.

Warto przypomnieć, że 5 kwietnia 2016 r. o godz. 16.30. w łowickim muzeum, dokładnie w 80. rocznicę śmierci Anieli Chmielińskiej odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy „Aniela Chmielińska dla Ziemi Łowickiej", podczas której zaprezentowane zostaną eksponaty gromadzone i prezentowane przez Chmielińską na muzealnej wystawie stałej oraz na licznych wystawach regionalnych poza Łowiczem. Należą one do jednych z najcenniejszych eksponatów etnograficznych łowickiego muzeum.

Uroczystości 80. rocznicy śmierci Anieli Chmielińskiej i otwarcie wystawy wpisują się w obchody 880-lecia Łowicza.

Aniela Maria Chmielińska (ur. 27 grudnia 1868 r. w Pułtusku - zm. 5 kwietnia 1936 r. w Warszawie) działaczka społeczna i oświatowa, krajoznawca, twórczyni Muzeum Etnograficznego Ziemi Łowickiej, organizatorka bibliotek. Urodziła się w Pułtusku, jako córka Józefa Wasiewicza i Matyldy ze Skupiewskich. Jej ojciec brał udział w postaniu styczniowym. Z zawodu był lekarzem, a oprócz tego poświęcał się szeroko zakrojonej działalności społecznej.

W rodzinnym mieście Pułtusku zorganizował m.in. schronisko dla starców, założył ochotniczą straż pożarną, której był wieloletnim prezesem oraz zespół teatralny, którego przedstawienia sam reżyserował. Aniela Chmielińska, która poszła w ślady ojca, swoją działalność społecznikowską rozwijała początkowo w Ciechanowie, gdzie najpierw zamieszkała z mężem. Tam prowadziła wypożyczalnię książek.

Po pięciu latach przeprowadziła się do Płocka, gdzie mieszkała z mężem dr med. Janem Chmielińskim oraz czworgiem dzieci: Zofią, Hanną, Marią i Stanisławem. W Płocku również działała społecznie. Została kierownikiem sekcji wychowawczej Towarzystwa Higienicznego i organizowała kursy pedagogiczne dla 70 jego członkiń.

Podjęła się pracy z biednymi dziećmi, które nierzadko pozostawały bez opieki. Gromadziła 600 dzieci trzy razy w tygodniu, aby je umyć, wyczesać i nakarmić. Starszym dzieciom urządzała również pogadanki i zabawy. Opiekowała się również matkami i kobietami w ciąży.Z przyczyn politycznych zmuszona była przenieść się w 1906 do Łowicza, gdzie poszerzyła zainteresowania na nowe formy pracy społecznej.

Działalność w Łowiczu - do 1914 r.
W 1906 r. z jej inicjatywy powołano do życia Towarzystwo Pomocy Szkolnych, które zajmowało się gromadzeniem pomocy naukowych dla polskich szkół. Poważnym osiągnięciem tego Towarzystwa była zorganizowana w 1908 r. w Łowiczu wystawa pedagogiczno - rękodzielnicza, którą w ciągu 10 dni zwiedziło 19 tys. osób. W 1906 r. Chmielińska zorganizowała Polską Macierz Szkolną w Łowiczu.

Z jej ramienia objęto nauczaniem elementarnym ok. 250 dzieci i 154 osoby dorosłe. Zajęcia prowadziło bezinteresownie grono 38 osób. Dzięki niej założono w 1905 r. również bibliotekę i czytelnię PMS w Łowiczu, mieszcząca się przy kościele św. Ducha. Jej księgozbiór stanowiły w większości książki pochodzące z prywatnej wypożyczalni H. Brzozowskiej. Rząd rozwiązał tę organizację w 1907 r., uznając jej działalność za niebezpieczną.

Z inicjatywy Chmielińskiej 23 marca 1908 r. powstał w Łowiczu Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Gromadzenie dokumentacji historycznej i zbiorów etnograficznych, a także zakrojona na szeroką skalę praca nad upowszechnianiem wiedzy o folklorze łowickim, zrodziła pomysł wystaw etnograficznych, które dały początek Muzeum Etnograficznemu Ziemi Łowickiej. Otwarte 20 lutego 1910 r., przy Łowickim Oddziale PTK organizowało wystawy nie tylko w Łowiczu lecz także w Warszawie czy Łodzi.

Muzeum miało charakter edukacyjno - promocyjny, ponieważ nie tylko miało ukazywać bogactwo folkloru łowickiego ale jednocześnie miało zachęcać do kultywowania go przez samych Księżaków. Organizowało również wycieczki krajoznawcze z udziałem ludności wiejskiej. W 1913 r. muzeum przeniesiono do obszerniejszego lokalu.

Tam powstały następujące działy: Rolniczy, Ogrodniczy, Pszczelniczy, Higieniczny, Etnograficzny, Przyrodniczy, Geograficzno-Statystyczny, Wychowania przedszkolnego oraz Szkół rolniczych i zawodowych. Działania wojenne I wojny światowej doprowadziły do zniszczenia większości zbiorów.

W 1914-1925 Chmielińska mieszkała poza Łowiczem. Służyła jednak jego sprawom doraźnie organizując tutaj działy etnograficzne na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej (1923) i podobnych imprezach w Grodzisku Maz. (1924) i Liskowie (1925) oraz pisując do Łowiczanina. W 1926 samotnie osiadła z powrotem w Łowiczu poświęcając mu resztę swego życia. Mimo podeszłego wieku sama przemierzała wsie w poszukiwaniu zabytków kultury księżackiej. Gromadziła materiały do swoich prac etnograficznych.

Wróciła do pracy oświatowej w reaktywowanym przez siebie Kole Polskiej Macierzy Szkolnej. Skupiła koło siebie starszych i młodych działaczy społecznych. W lokalu udzielonym przez proboszcza parafii św. Ducha z inicjatywy Chmielińskiej uruchomiona została biblioteka dostępna dla ludności wiejskiej (od 1929), prowadzono szeroką akcję odczytową. W latach ciężkiego kryzysu gospodarczego, aby przyjść z pomocą kobietom wiejskim zorganizowała w ramach działalności Koła PMS chałupniczą wytwórczość haftów, wycinanek, wydmuszek na rynek krajowy i zagraniczny (Francja, Anglia, Ameryka). Od 1928r. była przewodniczącą Koła Gospodyń Wiejskich Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Łowiczu.

W 1931 r. reaktywowała muzeum, które od 15 listopada rozpoczęło otwartą działalność. Do tego czasu, uratowane w czasie wojny oraz nowo nabyte eksponaty znajdowały się w skrzyniach w magazynie Muzeum Miejskiego im. Władysława Tarczyńskiego. Zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Etnograficznego mieściły się wspólnie w budynku zakupionym na cele muzealne przy Starym Rynku 16. W 1935 r. inwentarz zbiorów ME wykazywał 1062 pozycje. Chmielińska zmarła 5 kwietnia 1936 w Warszawie, pochowana na Cmentarzu Kolegiackim.

Dalsze losy Muzeum Etnograficznego
Po śmierci Anieli Chmielińskiej bezinteresowną opiekunką muzeum została Helena Dietrich. W 1937 r. zamknięto muzeum z powodu złego stanu technicznego budynku. Magistrat, nie mając środków na remont, sprzedał go w prywatne ręce. Zbiory Muzeum Etnograficznego znalazły siedzibę przy ul. Mostowej 3, gdzie przetrwały do 1939 r. W roku 1948 zbiory obu muzeów zostały przejęte przez Muzeum Narodowe w Warszawie, a od 1 kwietnia 1955 r. tworzą jego oddział.

Połączone zbiory otrzymały nową siedzibę w odbudowanym ze zniszczeń wojennych i zaadaptowanym do potrzeb muzealnych, gmachu pomisjonarskim, fundacji Kardynała Michała Radziejowskiego z 1689 roku. W 1936 jej miano otrzymało Muzeum Ziemi Łowickiej PTK w Łowiczu i po II wojnie światowej dział etnograficzny Muzeum Narodowego w Warszawie (oddział w Łowiczu). Obecnie zbiory działu etnograficznego Muzeum w Łowiczu liczą ok 700 eksponatów. Posiadała odznakę „Za walkę o Szkołę polską”. Była jedyną kobietą, którą Polskie Towarzystwo Krajoznawcze obdarzyło godnością członka honorowego (1932). Władze miejskie Łowicza uhonorowały ją adresem hołdowniczym (1932).

Ciekawostki:
W 1936 jej miano otrzymało Muzeum Ziemi Łowickiej PTK w Łowiczu i po II wojnie światowej dział etnograficzny Muzeum Narodowego w Warszawie (oddział w Łowiczu). Opracowała zielnik roślin leczniczych stosowany w Łowickiem W latach 1899-1935 powstało 275 pozycji drukowanych. Spośród prac etnograficznych najważniejsze to: Księżacy (Łowiczanie), Kraków 1925 oraz Księżacy i ich strój, Warszawa 1930.

Źródło: http://lowiczanin.info/wiki/index.php?title=Chmieli%C5%84ska_Aniela_Maria