Aktu ponownego odsłonięcia tablic dokonali p.o. wójta Aleksandra Suszkowska, przewodnicząca Rady Gminy Irena Pająk i Burmistrz Miasta Łowicza Krzysztof Jan Kaliński.

O kradzieży tablic, które umieszczone były na pomniku Józefa Piłsudskiego w Łowiczu, ich odnalezieniu oraz przekazaniu przez burmistrza Łowicza Krzysztofa Jana Kalińskiego, Gminie Łyszkowice pisaliśmy we wcześniejszych wydarzeniach.

www.lowicz.eu/serwis/index.php?id=106&idd=2825
www.lowicz.eu/serwis/index.php?id=106&idd=4022

W piątek, 5 września 2014 r., nastąpiła kulminacja podjętych działań przywrócenia im właściwego miejsca. W uroczystości odsłonięcia tablic wzięli udział przedstawiciele samorządu Gminy Łyszkowice, władze Łowicza – burmistrz Krzysztof Jan Kaliński i przewodniczący Rady Miejskiej w Łowiczu Henryk Zasępa, młodzież szkolna oraz mieszkańcy Łyszkowic.

Uroczystości uświetnił program słowno-muzyczny w wykonaniu uczniów z Zespołu Szkół w Łyszkowicach oraz Orkiestry Dętej.

Historia tablic z Łyszkowic jest niezwykle ciekawa. Warto, więc zapoznać się z treścią przemówienia wygłoszonego przez Mariana Kunata podczas uroczystości patriotycznej powtórnego odsłonięcia pomnika Józefa Piłsudskiego, która miała miejsce, 5 września 2014 r. o godz. 12.00 w Łyszkowicach.

„Polska nękana ciągłymi wojnami, po trzech rozbiorach Polski – ostatnim w 1795 r. została skreślona z mapy Europy. Rozpoczął się 123 – letni okres niewoli i ucisku pod rządami zaborców Rosji, Prus i Austrii. Wybuch I Wojny Światowej w 1914 r. i wzrost darzeni niepodległościowych narodu polskiego były okolicznościami, którym sprzyjało obalenie w 1917 r. caratu w Rosji i wybuch rewolucji w Niemczech – to wszystko przyczyniło się do odzyskania niepodległości w 1918 r.

Nieuznane [rzez Polska propozycja Rosji dotyczącej wytyczonych granic na wschodzie skutkowało wybuchem w 1919 r. wojny polsko-bolszewickiej. Decydującym punktem zwrotnym odparcia Rosjan była walka nad Wisła, pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, zwana później bitwą warszawską lub „cudem nad Wisła” – obecnie dzień 15 sierpnia czczony, jako Święto Wojska Polskiego. W tych dwóch zrywach wolnościowych narodu polskiego, przypadających na lata 1914 i 1920 nie zabrakło patriotów wśród mieszkańców ziemi łowickiej, z terenów dawnych granic gminy Łyszkowice, którzy w walce o wolność Ojczyzny oddali to, co najcenniejsze - swoje życie.

Wśród nich byli i są wymienieni na tablicach:

Wójcik Józef z Bobiecka, Markus Jakub i Piechut Władysław z Chlebowa, Strugiński Władysław i Graszka Stanisław z Czatolina,. Piotrkowski Stanisław i Korbeń Jan z Jacochowa, Śnieguła Józef i Tatuch Franciszek z Kuczkowa, Majcher Stanisław i Kruk Władysław z Kalenic, Fajst Jan i Kin Edmund z Kolonii Łyszkowice, Oberbek Leon, Gałecki Stanisław, Gratys Kazimierz, Grzegorzewski Henryk, Helmer Josek, Koczorowski Kazimierz, Kokot Eugeniusz z Łyszkowic, Lipiński Stanisław, Szymański Piotr, Zagawa Jan z Pszczonowa, Wielec Stanisław, Felczyński Józef i Jagoda Franciszek z Reczyc, Pabianek Andrzej z Retniowca, Małkus Stanisław, Pająk Stanisław, Szyba Antoni, Szyba Józef, Wiercioch Antoni, Czubatka Jan, Czubatka Wojciech, Kozioł Józef ze Stachlewa, Owczarek Stanisław i Janusz Stanisław z Sierakowic, Koza Antoni i Krawczyk Andrzej z Seligowa, Szczepanik Władysław z Sielc, Supera Jan z Trzcianki, Rutkowski Jan i Rutkowski Wojciech z Uchania Górnego, Walencik Piotr i Kocemba Jan z Uchania Dolnego, Anyszko Jan, Bakalarski Franciszek, Felczyński Antoni, Godos Julian, Grabowski Wawrzyniec z Wrzeczka.

Jak zauważyliśmy, wśród wymienionych nazwisk do walki o wolna Polskę przyłączyli się mieszkańcy naszej gminy nie będący Polakami: Kin Edmund z pochodzenia Niemiec i Helmer Josek z pochodzenia Żyd. Wszyscy wymienieni są bohaterami z naszego terenu, którzy dla Ojczyzny oddali swoje życie, aby w XX wieku Polska stała się państwem niepodległym. Dzień 11 listopada 1918 r. jest dniem powrotu Polski na mapę Europy.

(…) W dziesiąta rocznicę odzyskania niepodległości w 1930 r. powstał w Warszawie „Główny Komitet Obchodów Dziesięciolecia Zwycięskiego Odparcia Najazdu Rosji Sowieckiej”. Zadaniem Komitetu było propagowanie zakupu materiałów związanych z odzyskaniem niepodległości pod wodzą Józefa Piłsudskiego. Komitetom lokalnym w miastach, powiatach i gminach sugerowano budowę pomników, a na nich umieszczenia tablic wykonanych i zakupionych w Mennicy Państwowej w cenie 180 zł za sztukę oraz to, aby na tablicach tych umieścić nazwiska poległych w walce o niepodległość. Ponadto zlecono zaopatrywanie się w materiały propagandowe w formie okolicznościowych pocztówek i medali pamiątkowych.

Komplet materiałów propagandowych składał się z 2000 pocztówek oraz jednego medalu pamiątkowego o średnicy 5,5 cm, na którym widniało popiersie Józefa Piłsudzkiego.

Budowa pomników, jak podkreślano w specjalnych odezwach, miała uzmysłowić każdemu Polakowi, ze „Wódz Armii Polskiej Marszałek Piłsudski był właśnie tym, który na czele oddanych sobie żołnierzy oczyścił kraj od zarazy wrogów”. Oczyścił, dlatego, by wywalczywszy krwią i żelazem granice w swojej Ojczyźnie dać każdemu z włościan, każdemu mieszkańcowi miast możność swobodnej pracy na polskim, łanie i przy polskim warsztacie. Uratował nam wolność, uratował polską mowę, uratował religię.

Społeczność Gminy Łyszkowice, pracownicy cukrowni, grono nauczycieli, ksiądz Wacław Krzywkowski, druhowie straży pożarnej, pracownicy Urzędu Gminy sprawili, ze wybudowany został pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego przy ul. Kościelnej.

Pomniki o tej tematyce zostały wzniesione w pobliskich miejscowościach: Łowiczu, Jamnie, Domaniewicach. Na pomniku w Łyszkowicach zamontowane zostały około 1930 r. dwie tablice zakupione w Państwowej Mennicy, na których wygrawerowano 50 nazwiska poległych żołnierzy, medalion z popiersiem Marszałka oraz godło Polski – orzeł w koroną. Wszystkie elementy wykonane były z brązu.

Nagłówkiem tablic był napis: „PADLI NA POLU CHWAŁY ODPIERAJĄC Z GRANIC PAŃSTWA POLSKIEGO POD WODZĄ JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO NAWAŁĘ NAJEŹDŹCÓW W LATACH 1918-1920”.

W dalszych latach pomnik ten był miejscem organizowania lokalnych rocznic odzyskania niepodległości oraz różnych uroczystości państwowych i patriotycznych, o czym świadczą pamiątkowe posiadane zdjęcia z tego okresu. Pomnik był pieczołowicie pielęgnowany przez uczniów szkoły podstawowej, urząd gminy i młodzież związku „Strzelec”, o czy świadczą wspomnienia żyjącej Pani Marii Pawełkowicz – członkini związku „Strzelec”.

Po zakończeniu II Wojny Światowej i zaprowadzeniu nowego ustroju, władze polityczne powiatu łowickiego w latach 1945-1948 zmieniły tematykę pomnika, zdejmując dwie tablice, medalion z popiersiem Piłsudskiego, godła Polski pozbawiono korony. Poniżej godła Polski w [późniejszym okresie zostaje przytwierdzona granitwa tablica z napisem: „CZEŚĆ BOJOWNIKOM POLEGŁYM W WALKACH ZA POLSKĘ W OKRESIE PIERWSZEJ WOJNY ŚWIATOWEJ” Według uzyskanych informacji wynika, że demontaż tablic z pomnika dokonano pod nadzorem członków Powiatowego Komitetu Polskiej partii Robotniczej w Łowiczu i tam też zostały zdeponowane.

Leżące w ukryciu przez wiele lat zostały zupełnie zapominanie i prawdopodobnie nie było pomysłu, co z nimi zrobić. Tablice odnalazł robotnik pracujący w Domu Partii, owinął je w karton i wyniósł z budynku, niosąc przez miasto do punktu złomu. Idącego ulicą robotnika z tablicami spostrzegł Pan Czesław Owczuk, mieszkaniec Łowicza, który za symboliczna wartość odkupił tablice, ocalając je w ten sposób przed nieodwracalnym zniszczeniem.

Odzyskanie tablice z uwagi na trudne polityczne lata osiemdziesiąte zostały z Łowicza przetransportowane do rodzinnej miejscowości żony Pana Czesław Owczuka, do Kozłowa Biskupiego i ukryte na strychu.

Przeleżały tam dwa lata. Następnie podjęto rodzinna decyzję, aby tablice przekazać proboszczowi tamtejszej parafii ks. Kazimierzowi Kurackiemu, który przekazał je do zbiorów Kolegiaty Łowickiej około 1985 r. W 1996 r. zostały one przekazane do urzędu Miejskiego w Łowiczu i zamontowane na pomniku Józefa Piłsudskiego w Łowiczu przy ul. Podrzecznej.

8 listopada 2011 r. tablice padły łupem złodziei. Kradzież tablic zauważył, jadąc do pracy Burmistrz Łowicza Krzysztof Jan Kaliński, wizytując pomnik przed zbliżającym się Świętem Niepodległości. Dzięki energicznej interwencji burmistrza, tablice pod dwóch dniach zostały przez Policję odnalezione. Były lekko uszkodzone i po naprawie ponownie zamontowane na pomniku w Łowiczu.

25 marca 2013 r. przypadkowo, jeden z trzyosobowego grona społecznych historyków Łyszkowic Jacek Zemełko, natrafił na od dawna poszukiwane tablice. Trudno opisać, jaka była radość, że odnalazły się oryginalne i piękne tablice. Po załatwieniu formalności i wymianie korespondencji między Urzędem Gminy Łyszkowice, a Urzędem Miejskim w Łowiczu tablice zostały przekazanie 5 listopada 2013 r. delegacji Łyszkowic przed pomnikiem przy ul Kościelnej.

Uzgodniono wówczas, ze bardzo krótki czas do Święta Niepodległości nie pozwoli na załatwienie wszystkich spraw związanych z odsłonięciem pomnika. Uroczystość odsłonięcia przełożono na czas późniejszy.

(…) Reasumując powyższe fakty należy z całą powagą uznać, że w ocaleniu historycznych tablic, pomogły siły nadprzyrodzone i należy to określić podobnie jak „cud nad Wisła” W naszym przypadku jest to „cud ocalania historycznych tablic z Łyszkowic. Dzięki Panie Boże, że miałeś je przez tyle lat w opiece i nie dopuściłeś się do ich zniszczenia”.

Dziękujemy bardzo wszystkim, tym, którzy przyczynili się do tego, że dzisiaj tablice są już na swoim miejscu, w swoim domu”.