Eksponaty, które Chmielińska gromadziła i prezentowała na muzealnej wystawie stałej oraz na licznych wystawach regionalnych poza Łowiczem, po II wojnie światowej trafiły do nowopowstałego Muzeum w Łowiczu. Dziś stanowią one jedne z najcenniejszych zabytków etnograficznych, jakie posiada łowicka placówka.

Muzeum w Łowiczu, aby uhonorować tę znaczącą dla regionu postać, planuje wydarzenia mające na celu jej przybliżenie i przypomnienie współczesnym mieszkańcom Łowicza i okolic. Jednym z elementów obchodów będzie wystawa ze zbiorów Muzeum w Łowiczu, na której zaprezentowane zostaną artefakty związane z działalnością Anieli Chmielińskiej w Łowickiem.

W obchody 80. rocznicy śmierci Anieli Chmielińskiej włącza się także łowiccy przewodnicy PTTK, których Chmielińska jest Patronem. Podobnie jak muzeum przygotują oni szereg wydarzeń przybliżających życie i działalność, tej wielce zasłużonej dla Łowicza postaci.

Aniela Maria Chmielińska (ur. 27 grudnia 1868 r. w Pułtusku - zm. 5 kwietnia 1936 r. w Warszawie) działaczka społeczna i oświatowa, krajoznawca, twórczyni Muzeum Etnograficznego Ziemi Łowickiej, organizatorka bibliotek. Urodziła się w Pułtusku, jako córka Józefa Wasiewicza i Matyldy ze Skupiewskich. Jej ojciec brał udział w postaniu styczniowym. Z zawodu był lekarzem, a oprócz tego poświęcał się szeroko zakrojonej działalności społecznej.

W rodzinnym mieście Pułtusku zorganizował m.in. schronisko dla starców, założył ochotniczą straż pożarną, której był wieloletnim prezesem oraz zespół teatralny, którego przedstawienia sam reżyserował. Aniela Chmielińska, która poszła w ślady ojca, swoją działalność społecznikowską rozwijała początkowo w Ciechanowie, gdzie najpierw zamieszkała z mężem. Tam prowadziła wypożyczalnię książek.

Po pięciu latach przeprowadziła się do Płocka, gdzie mieszkała z mężem dr med. Janem Chmielińskim oraz czworgiem dzieci: Zofią, Hanną, Marią i Stanisławem. W Płocku również działała społecznie. Została kierownikiem sekcji wychowawczej Towarzystwa Higienicznego i organizowała kursy pedagogiczne dla 70 jego członkiń.

Podjęła się pracy z biednymi dziećmi, które nierzadko pozostawały bez opieki. Gromadziła 600 dzieci trzy razy w tygodniu, aby je umyć, wyczesać i nakarmić. Starszym dzieciom urządzała również pogadanki i zabawy. Opiekowała się również matkami i kobietami w ciąży.Z przyczyn politycznych zmuszona była przenieść się w 1906 do Łowicza, gdzie poszerzyła zainteresowania na nowe formy pracy społecznej.

Działalność w Łowiczu - do 1914 r.
W 1906 r. z jej inicjatywy powołano do życia Towarzystwo Pomocy Szkolnych, które zajmowało się gromadzeniem pomocy naukowych dla polskich szkół. Poważnym osiągnięciem tego Towarzystwa była zorganizowana w 1908 r. w Łowiczu wystawa pedagogiczno - rękodzielnicza, którą w ciągu 10 dni zwiedziło 19 tys. osób. W 1906 r. Chmielińska zorganizowała Polską Macierz Szkolną w Łowiczu.

Z jej ramienia objęto nauczaniem elementarnym ok. 250 dzieci i 154 osoby dorosłe. Zajęcia prowadziło bezinteresownie grono 38 osób. Dzięki niej założono w 1905 r. również bibliotekę i czytelnię PMS w Łowiczu, mieszcząca się przy kościele św. Ducha. Jej księgozbiór stanowiły w większości książki pochodzące z prywatnej wypożyczalni H. Brzozowskiej. Rząd rozwiązał tę organizację w 1907 r., uznając jej działalność za niebezpieczną.

Z inicjatywy Chmielińskiej 23 marca 1908 r. powstał w Łowiczu Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

Gromadzenie dokumentacji historycznej i zbiorów etnograficznych, a także zakrojona na szeroką skalę praca nad upowszechnianiem wiedzy o folklorze łowickim, zrodziła pomysł wystaw etnograficznych, które dały początek Muzeum Etnograficznemu Ziemi Łowickiej. Otwarte 20 lutego 1910 r., przy Łowickim Oddziale PTK organizowało wystawy nie tylko w Łowiczu lecz także w Warszawie czy Łodzi.

Muzeum miało charakter edukacyjno - promocyjny, ponieważ nie tylko miało ukazywać bogactwo folkloru łowickiego ale jednocześnie miało zachęcać do kultywowania go przez samych Księżaków. Organizowało również wycieczki krajoznawcze z udziałem ludności wiejskiej. W 1913 r. muzeum przeniesiono do obszerniejszego lokalu.

Tam powstały następujące działy: Rolniczy, Ogrodniczy, Pszczelniczy, Higieniczny, Etnograficzny, Przyrodniczy, Geograficzno-Statystyczny, Wychowania przedszkolnego oraz Szkół rolniczych i zawodowych. Działania wojenne I wojny światowej doprowadziły do zniszczenia większości zbiorów.

W 1914-1925 Chmielińska mieszkała poza Łowiczem. Służyła jednak jego sprawom doraźnie organizując tutaj działy etnograficzne na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej (1923) i podobnych imprezach w Grodzisku Maz. (1924) i Liskowie (1925) oraz pisując do Łowiczanina. W 1926 samotnie osiadła z powrotem w Łowiczu poświęcając mu resztę swego życia. Mimo podeszłego wieku sama przemierzała wsie w poszukiwaniu zabytków kultury księżackiej. Gromadziła materiały do swoich prac etnograficznych.

Wróciła do pracy oświatowej w reaktywowanym przez siebie Kole Polskiej Macierzy Szkolnej. Skupiła koło siebie starszych i młodych działaczy społecznych. W lokalu udzielonym przez proboszcza parafii św. Ducha z inicjatywy Chmielińskiej uruchomiona została biblioteka dostępna dla ludności wiejskiej (od 1929), prowadzono szeroką akcję odczytową. W latach ciężkiego kryzysu gospodarczego, aby przyjść z pomocą kobietom wiejskim zorganizowała w ramach działalności Koła PMS chałupniczą wytwórczość haftów, wycinanek, wydmuszek na rynek krajowy i zagraniczny (Francja, Anglia, Ameryka). Od 1928r. była przewodniczącą Koła Gospodyń Wiejskich Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Łowiczu.

W 1931 r. reaktywowała muzeum, które od 15 listopada rozpoczęło otwartą działalność. Do tego czasu, uratowane w czasie wojny oraz nowo nabyte eksponaty znajdowały się w skrzyniach w magazynie Muzeum Miejskiego im. Władysława Tarczyńskiego. Zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Etnograficznego mieściły się wspólnie w budynku zakupionym na cele muzealne przy Starym Rynku 16. W 1935 r. inwentarz zbiorów ME wykazywał 1062 pozycje. Chmielińska zmarła 5 kwietnia 1936 w Warszawie, pochowana na Cmentarzu Kolegiackim.

Dalsze losy Muzeum Etnograficznego
Po śmierci Anieli Chmielińskiej bezinteresowną opiekunką muzeum została Helena Dietrich. W 1937 r. zamknięto muzeum z powodu złego stanu technicznego budynku. Magistrat, nie mając środków na remont, sprzedał go w prywatne ręce. Zbiory Muzeum Etnograficznego znalazły siedzibę przy ul. Mostowej 3, gdzie przetrwały do 1939 r. W roku 1948 zbiory obu muzeów zostały przejęte przez Muzeum Narodowe w Warszawie, a od 1 kwietnia 1955 r. tworzą jego oddział.

Połączone zbiory otrzymały nową siedzibę w odbudowanym ze zniszczeń wojennych i zaadaptowanym do potrzeb muzealnych, gmachu pomisjonarskim, fundacji Kardynała Michała Radziejowskiego z 1689 roku. W 1936 jej miano otrzymało Muzeum Ziemi Łowickiej PTK w Łowiczu i po II wojnie światowej dział etnograficzny Muzeum Narodowego w Warszawie (oddział w Łowiczu). Obecnie zbiory działu etnograficznego Muzeum w Łowiczu liczą ok 700 eksponatów. Posiadała odznakę „Za walkę o Szkołę polską”. Była jedyną kobietą, którą Polskie Towarzystwo Krajoznawcze obdarzyło godnością członka honorowego (1932). Władze miejskie Łowicza uhonorowały ją adresem hołdowniczym (1932).

Ciekawostki:
W 1936 jej miano otrzymało Muzeum Ziemi Łowickiej PTK w Łowiczu i po II wojnie światowej dział etnograficzny Muzeum Narodowego w Warszawie (oddział w Łowiczu).

Opracowała zielnik roślin leczniczych stosowany w Łowickiem

W latach 1899-1935 powstało 275 pozycji drukowanych. Spośród prac etnograficznych najważniejsze to: Księżacy (Łowiczanie), Kraków 1925 oraz Księżacy i ich strój, Warszawa 1930.

Źródło: http://lowiczanin.info/wiki/index.php?title=Chmieli%C5%84ska_Aniela_Maria